Muzeum Historii Katowic to samorządowa instytucja kultury, do której zadań należy dbanie o dokumentację przeszłości Katowic oraz upowszechnianie wartości historycznych, artystycznych i estetycznych miasta, jako części dziedzictwa górnośląskiego i polskiego oraz europejskiego

W 1976 roku z inicjatywy sekcji muzealnej Katowickiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego powstała w Katowicach społeczna izba muzealna.  Nie miała ona jednak statutu, budżetu, nie zatrudniała pracowników, nie mogła też spełniać najważniejszych dla muzeum zadań – gromadzenia i opracowywania zbiorów. W 1979 roku Urząd Miejski przydzielił muzeum budynek przy ul. ks. J. Szafranka 9. W styczniu 1981 roku muzeum stało się oddziałem Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, a od 1 stycznia 1983 roku samodzielną placówką pod nazwą Muzeum Historii Katowic, która zaczęła nabywać eksponaty, organizować wystawy, prowadzić działalność naukowo-badawczą oraz wydawać własne publikacje.

Spośród tysięcy cennych dokumentów przechowywanych w magazynach Działu warto wymienić: osiemnastowieczne akta gruntowe Kuźnicy Boguckiej, umowę kupna-sprzedaży Kuźnicy wraz z Katowicami (1796 rok), reces uwłaszczeniowy katowickich zagrodników (1829 rok), dokument nadania Katowicom praw miejskich (1865 rok), zbiór listów Friedricha Grundmanna (koniec XIX wieku) oraz osiemnastowieczne mapy i plany. Szczególne znaczenie mają, prezentowane na wystawie stałej, pamiątki po największym polityku śląskim – Wojciechu Korfantym.W zbiorach Działu znajduje się także największa na Śląsku kolekcja sportowa. Niezwykle cenne i różnorodne akcesoria potrzebne do uprawiania wielu dyscyplin sportowych, np.: piłki nożnej, lekkiej atletyki, ciężkiej atletyki, oraz liczne nagrody sportowców, w tym Medal-wyscigu olimpijczyków: medale, puchary, dyplomy, stanowią trzon tego zbioru.