„A cóż im zwrócisz za to, co oni tobie dali?” to hasło 16. edycji Festiwalu Nowe Epifanie oraz pierwszej edycji Rodzinnych Nowych Epifanii.

Festiwal, organizowany przez Centrum Myśli Jana Pawła II, rozpocznie się w Warszawie 5 marca i potrwa do 13 kwietnia 2025. W programie festiwalu spektakle, w tym dwie premiery, spotkania z artystami i ekspertami związanymi z tematyką przedstawień, pokazy filmowe oraz koncerty muzyki dawnej. Nowością tegorocznej edycji są Rodzinne Nowe Epifanie dedykowane najmłodszym widzom i bliskim ich dorosłym.

Centrum Myśli Jana Pawła II tworzy festiwal, który swoją ideą nawiązuje do filozofii Jana Pawła II, jego rozumienia dialogu i podmiotowości każdego człowieka, i który swoją nazwą wprost odwołuje się do nowych „epifanii” piękna, o których pisał Jan Paweł II w „Liście do artystów” – mówi Michał Senk, dyrektor Centrum Myśli Jana Pawła II.

Festiwal jest adresowany do wszystkich, wierzących i niewierzących, osób zainteresowanych tematyką duchowości człowieka, poszukujących odpowiedzi na ważne pytania i do tych, którzy je stawiają.

Budujemy program, który poprzez sztukę dotyka wartości, takich jak: piękno, prawda, dialog, współpraca, wdzięczność, work-life balance, szacunek, zrozumienie, ale współtworzy także wartościowy model uczestnictwa w kulturze. Szczególny nacisk kładziemy na wspólnotowy odbiór sztuki – podkreśla Michał Senk. Sprzyja temu przełamanie podziału na scenę i widownię (chociażby na koncertach, gdzie wyciszeniu sprzyjają specjalne miejsca leżące), ale także spektakle, które mają otwartą widownię, a dzięki temu publiczność widzi się nawzajem. Pogłębiony wymiar wspólnotowy budują dyskusje zaplanowane po spektaklach i filmach z udziałem publiczności, twórców i ekspertów, wychodzące od tematów poruszanych w spektaklach i prowokujące do refleksji nad emocjonalną, etyczną i filozoficzną wymową wydarzeń. Wśród moderatorów i gości są psycholodzy, eksperci od edukacji dziecięcej, socjologowie, filozofowie, teolodzy, doktorzy czy nawet neurobiolodzy.

TEATR

Cytat z festiwalowego hasła pochodzi z Mądrości Syracha (7, 27–28): „Z całego serca czcij swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj! Pamiętaj, że oni cię zrodzili, a cóż im zwrócisz za to, co oni tobie dali?”

Zastanowimy się, czym dla nas – i „bezdzietnych lambadziarzy”, i posiadaczy Karty Dużej Rodziny – są międzypokoleniowe zobowiązania oraz jakie miejsce we współczesnym społeczeństwie zajmuje rodzina – zapowiada Katarzyna Lemańska, dyrektorka Festiwalu Nowe Epifanie. – Dlatego też rozszerzamy program festiwalu o spektakle dla najmłodszych i bliskich im dorosłych, tworząc po raz pierwszy Rodzinne Nowe Epifanie.

Program teatralny, adresowany do dorosłych, otworzą dwa spektakle z Teatru Wybrzeże w Gdańsku. „Ciemności kryją ziemię” na podstawie powieści Jerzego Andrzejewskiego w reżyserii Tomasza Fryzła stanowią dyptyk z jego „Gośćmi Wieczerzy Pańskiej” z Nowego Teatru, znanymi naszej publiczności z 14. edycji Festiwalu. Pod wpływem mistrza – Wielkiego Inkwizytora Tomása De Torquemady – młody dominikanin Diego staje się jego uczniem bezkrytycznie podążającym za „ideami” Inkwizycji. Gdański zespół zaprezentuje także „Puste miejsca” w reżyserii Leny Frankiewicz. W spektaklu na podstawie sztuki Clàudii Cedó młoda bohaterka staje przed dylematem nie tyle prawnym czy religijnym, co osobistym – bardzo pragnie macierzyństwa, ale życie jej i jej nienarodzonego dziecka jest zagrożone. To historia o pokoleniowym przechodzeniu traumy, o zgodzie na ból po stracie, która gdy skryje się w tytułowych pustych miejscach, może oderwać nas od rzeczywistości. Dramatopisarka Jolanta Janiczak i reżyser Wiktor Rubin w olsztyńskim spektaklu „Nie smućcie się. Ja zawsze będę z Wami” odnoszą się do biografii dwóch młodziutkich wizjonerek z Gietrzwałdu, którym Maryja poleciła wstąpić do klasztoru. Obecnie trwa proces beatyfikacyjny siostry Barbary. Natomiast los Justyny jest nieznany, od kiedy w wieku trzydziestu trzech lat niespodziewanie opuściła klasztor. „Polowanie” Ishbel Szatrawskiej w reżyserii Piotra Pacześniaka z Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie to napisany z pazurem dramat rodzinny o zagubionych i samotnych ludziach tkwiących w niewoli powielanych z pokolenia na pokolenie wzorców męskości i kobiecości. Festiwal zakończy premiera – Katarzyna Kalwat przygotowuje w warszawskim Nowym Teatrze spektakl „Kofman. Podwójne wiązanie” o francuskiej filozofce Sarah Kofman, która dopiero pod koniec życia odważyła się opowiedzieć o swoim dzieciństwie naznaczonym żydowską tożsamością.

• 6 marca, godz. 19:00, „Ciemności kryją ziemię”, reż. Tomasz Fryzeł, Teatr Powszechny. Po spektaklu dyskusja: goście prof. Paweł Łuków oraz Tomasz Fryzeł, moderator dr Henryk Mazurkiewicz.
• 8 marca, godz. 19:00, „Puste miejsce”, reż. Lena Frankiewicz, Teatr Powszechny.  Po spektaklu dyskusja: gościni: prof. Urszula Puzyna-Tataj, Lena Frankiewicz, moderatorka Alina Wojsław.
• 9 marca, godz. 16:00, „Puste miejsce”, reż. Lena Frankiewicz, Teatr Powszechny.
• 12 marca, godz. 19:00, „Nie smućcie się. Ja zawsze będę z Wami”, tekst i dramaturgia Jolanta Janiczak, reż. Wiktor Rubin, TR Warszawa. Po spektaklu dyskusja: goście dr Angelika Małek, Jolanta Janiczak i Wiktor Rubin, moderatorka Ewa Kiedio.
• 4 kwietnia, godz. 19:00, „Polowanie”, tekst Ishbel Szatrawska, reż. Piotr Pacześniak, Ursynowskie Centrum Kultury „Alternatywy”. Po spektaklu dyskusja: goście prof. Ewelina Knapska, Piotr Pacześniak, moderatorka dr Joanna Gutral.
• 10 kwietnia, godz. 19:00, „Kofman. Podwójne wiązanie”, reż. Katarzyna Kalwat, Nowy Teatr – PREMIERA.

RODZINNE NOWE EPIFANIE

W tym roku festiwalowy program zostanie rozszerzony o spektakle dla najmłodszych widzów i bliskich im dorosłych, tworząc po raz pierwszy Rodzinne Nowe Epifanie. W programie pięć spektakli adresowanych do rodzin, a także osób z różnorodnymi potrzebami – z niepełnosprawnością wzroku, głuchych i słabosłyszących oraz neuroróżnorodnych. Proponujemy doświadczenie wspólnej autentycznej obecności w wydarzeniu artystycznym opartym na ruchu.

Katarzyna Lemańska, pomysłodawczyni i dyrektorka Rodzinnych Nowych Epifanii – Zależało mi, żeby zaprosić choreografki i artystki pracujące nad ruchem, które tworzą spektakle o wysokiej jakości artystycznej dla rodzin. Drugim warunkiem był wiek odbiorców – w programie proponujemy zarówno przedstawienia dla najnajów, czyli dzieci w wieku od 0 do 2 lat, jak i przedszkolaków oraz bliskich im dorosłym. W tytule przeglądu mamy słowo „rodzinne”, ale umówmy się, że rodzinę definiujemy bardzo szeroko. Zabierzmy do teatru wszystkich bliskich, z którymi chcemy wytarzać się na macie, potańczyć, pośmiać – po prostu być razem. Wierzę, że taka bliskość cementuje nie tylko międzypokoleniową widownię, lecz także społeczeństwo. Dlatego proponowane spektakle zapraszają do współudziału, nakierowane są na opiekę i uważność, a nie są infantylną rozrywką, jaką oferują weekendowe serwisy kulturalne. Dodatkową jakością jest świeża, eksperymentalna forma – choreografia i sztuki performatywne coraz częściej pojawiają się w repertuarze dla młodej widowni. Zgodnie z zasadą, że życie to ruch, ruchem jest też sztuka.

• 15 marca, godz. 10:00 i 14:00, „Niewidoczne”, koncepcja i choreografia: Izabela Chlewińska, przestrzeń: Tomasz Bergmann, Ursynowskie Centrum Kultury „Alternatywy”. W programie również warsztaty o godz. 12:00 i 15:30.
• 22 marca, godz. 10:00 i 12:00, „Moja pierwsza odyseja kosmiczna”, reżyseria Katarzyna Peplinska-Pietrzak, Teatr Potem-o-tem. 
• 30 marca, godz. 11:00 i 14:00, „U-rodziny”, choreografia Hanna Bylka-Kanecka, Ursynowskie Centrum Kultury „Alternatywy” – PREMIERA FESTIWALOWA.
• 12 kwietnia, godz. 12:00 i 15:00, „Frajda, Granda, Bzik”, choreografia Kolekttacz, Teatr Potem-o-tem.
• W programie również warsztaty o godz. 14:00.
• 13 kwietnia, godz. 10:00 i 12:00, „Tu mieszkamy”, reżyseria Alicja Morawska-Rubczak, koncepcja i scenografia Barbara Małecka, Teatr Potem-o-tem.

MUZYKA

Marcin Bogucki, kurator programu muzycznego – Na Festiwalu Nowe Epifanie usłyszymy recitale solowe czterech wykonawczyń związanych z nurtem wykonawstwa historycznego skupiającym się zarówno na poznaniu praktyki muzycznej dawnych wieków, jak i na twórczych przekształceniach tradycji. Każdy z programów pozwoli spojrzeć inaczej na temat dziedzictwa pokoleniowego. Utwory prezentowane na Festiwalu pisane były nie na potrzeby wielkich filharmonii, lecz dla wąskiego grona odbiorców, stąd też konieczność stworzenia warunków do intymnego przeżycia muzyki. Zapewni je Sala Widowiskowa Mazowieckiego Instytutu Kultury, co więcej, będzie można wysłuchać koncertu nie tylko tradycyjnie na wygodnym fotelu, lecz także w pozycji horyzontalnej tuż przy wykonawczyni (proszę nie zapomnieć własnej maty!).

• 29 marca, godz. 19:00, „Bach i Telemann. Fantazje rodzinne”, skrzypce: Małgorzata Malke
• 30 marca, godz. 19:00, „Stylus fantasticus”, klawesyn: Małgorzata Sarbak
• 5 kwietnia, godz. 19:00, „Flety proste – portret rodzinny”, flety proste: Bolette Roed
• 6 kwietnia, godz. 19:00, „Z pokolenia na pokolenie. Barokowi lutniści”, lutnia: Anna Wiktoria Swoboda

Wszystkie koncerty odbędą się w Mazowieckim Instytucie Kultury.
Widzowie, którzy wykupią bilet z miejscem leżącym, proszeni są o przyniesienie własnej maty.

FILMY

Mateusz Toma, kurator programu filmowego – Dziedzictwo pokoleń to nie tylko geny czy nazwisko – to także niewidzialne nici wzajemnych zobowiązań, oczekiwań i niewypowiedzianych historii. W tegorocznym programie filmowym Festiwalu Nowe Epifanie przyglądamy się tym subtelnym powiązaniom przez pryzmat kina, które
z właściwą sobie wrażliwością potrafi uchwycić najdelikatniejsze odcienie ludzkich relacji. Każdy z prezentowanych filmów na swój sposób próbuje odpowiedzieć na pytanie postawione w haśle festiwalu. Może właśnie w tym tkwi siła kina – w umiejętności sugestywnego pokazania, że międzypokoleniowa więź nie jest prostym równaniem, które można rozwiązać, ale raczej skomplikowaną siecią wzajemnych zależności, zobowiązań i nadziei, które nas definiują.

• 18 marca, godz. 18:00, „Nasienie świętej figi”, reż. Mohammad Rasoulof. Po seansie spotkanie: gość prof. dr hab. Katarzyna Górak-Sosnowska, prowadzenie Mateusz Toma.
• 25 marca, godz. 18:00, „Wizja motyla”, reż. Maksym Nakonechny. Po seansie spotkanie: gość prof. Marcin Rzeszutek, prowadzenie Mateusz Toma.
• 1 kwietnia, godz. 18:00, „Marcel Muszelka w różowych bucikach”, reż. Dean Fleischer-Camp. Po seansie spotkanie: gość Gosia Stańczyk, prowadzenie Mateusz Toma.
• 8 kwietnia, godz. 18:00, „Jak zostałam perliczką”, reż. Rungano Nyoni. Po seansie spotkanie: gość dr Izabela Romańczuk, prowadzenie Katarzyna Lemańska.

Wszystkie pokazy filmowe odbędą się w Centrum Myśli Jana Pawła II (ul. Foksal 11). Na pokazy wstęp wolny.

BILETY
Bilety na spektakle i koncerty można nabyć przez stronę noweepifanie.pl, sprzedaż obsługuje system kicket.com oraz wybrane kasy teatrów w cenach 50–120 zł. Stacjonarnie bilety można nabyć również w kancelarii Centrum Myśli Jana Pawła II (ul. Foksal 11, 3 piętro) od poniedziałku do piątku w godz. 12:00–15:00. Szczegółowe informacje i regulamin sprzedaży biletów na stronie: noweepifanie.pl/bilety.