Świętujemy jubileusz 20-lecia powstania Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz jubileusz 10-lecia Krajowej listy niematerialnego dziedzictw kulturowego.

W najbliższą sobotę 22 lipca Narodowy Instytut Dziedzictwa wraz z Muzeum Śląskim w Katowicach zapraszają na wystawę „Tradycje od pokoleń. Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce”, która zostanie zaprezentowana w 6 miastach Polski. Wystawie będą towarzyszyły sesje, spotkania oraz konferencje.

Z tej okazji wstęp do muzeum w tym dniu będzie bezpłatny.

„Niematerialne dziedzictwo kulturowe oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową – które wspólnoty, grupy i, w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To niematerialne dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem, oddziaływaniem przyrody i ich historią oraz zapewnia im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności.” - to fragment konwencji UNESCO dotyczący niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Konwencja UNESCO z 2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego przewiduje, że państwa, będące jej stronami, tworzyć będą rejestry elementów niematerialnego dziedzictwa znajdujących się na jego terytorium. Polska ratyfikowała Konwencję w 2011 roku. Zadanie prowadzenia powstałej w 2013 r. Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego powierzono Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa. Obecnie na tej liście znajdują się 74 wpisy niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Na podstawie Konwencji w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO tworzy trzy międzynarodowe listy. Są to:

1. Reprezentatywna lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości

Znajdują się na niej elementy dziedzictwa niematerialnego, które pomagają ukazać różnorodność tego dziedzictwa i podnoszą świadomość jego znaczenia. Występuje tu np.: koronkarstwo z Chorwacji (wpis z 2009 roku), czy ręczna produkcja ozdób choinkowych z dmuchanych szklanych koralików w Czechach (wpis z 2020 roku). Pierwszym polskim wpisem, dokonanym w 2018 r., było szopkarstwo krakowskie.

2. Lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony

Wpisane są na nią elementy dziedzictwa niematerialnego, które wymagają podjęcia pilnych działań w celu zachowania ich istnienia, mobilizując międzynarodową współpracę i pomoc interesariuszom. Występuje tu np. sztuka wytwarzania ceramiki przez lud Chăm w Wietnamie (wpis z 2022 roku).

3. Rejestr dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Ta lista zawiera programy, projekty i działania, które najlepiej odzwierciedlają zasady oraz cele Konwencji. Wśród tych projektów znalazła się np. szkoła żywych tradycji na Filipinach (wpis z 2021 roku) czy też żywe Muzeum Fandango w Brazylii (wpis z 2011 roku)

Na listach UNESCO wpisanych jest obecnie blisko 700 elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego ze 140 krajów.

Z województwa śląskiego na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego trafiły m.in.:

• Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku,

• Gajdy – umiejętność wytwarzania instrumentu i praktyka gry,

• Kolędowanie Dziadów Noworocznych na Żywiecczyźnie,

• Rusznikarstwo artystyczne i historyczne – wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej,

• Tradycje wytwarzania koronki koniakowskiej,

• Tradycyjna technika ludwisarska stosowana w ludwisarni Felczyńskich w Taciszowie,

• Umiejętność gry na dudach żywieckich oraz sposób ich wytwarzania,

• Zabawkarstwo żywiecko-suskie.

Program wydarzeń w Muzeum Śląskim w Katowicach:

13.00 Otwarcie wystawy „Tradycje od pokoleń. Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce”.

Wydarzenie otworzy Orkiestra Dęta Polskiej Grupy Górniczej, praktykująca tradycje kulturowe górniczych orkiestr dętych z Górnego Śląska. Element ten został wpisany na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w marcu 2023 roku.

14.00 – 16.30 Konferencja na temat niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Plan konferencji:

14.00
Zwyczaje i tradycje na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego – Katarzyna Sadowska-Mazur, Kierownik zespołu ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego, NID

Niematerialne dziedzictwo kulturowe województwa dolnośląskiego – Krzysztof Czartoryski, Koordynator ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego, NID

Niematerialne dziedzictwo kulturowe województwa małopolskiego i śląskiego – Agata Mucha, Koordynator ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego, NID

15.00
Szkoła Rzemiosł Cieszyn, Lubomira Trojan, Zamek Cieszyn
 

15.15
Małopolska Szkoła Tradycji i Studium folklorystyczne – dobre praktyki, Marta Smólczyńska, MCK SOKÓŁ

15.30
10-lecie Redyku Karpackiego. Od redyku do bacowania, Józef Michałek, Fundacja Pasterstwo Transhumancyjne

17.30 Koncert Kapeli DudySkrzypce 
Zespól z Sopotni Małej, zaprezentuje tradycyjną muzykę górali żywieckich.
Marta Matuszna – skrzypce, śpiew, Rafał Bałaś – dudy.
Zespół w ramach ubiegłorocznej 56. edycji Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu, zajął I miejsce w kategorii: Kapele.

Pełny program wydarzenia: http://bitly.pl/PoQsE