Jakie są cechy rodziny dysfunkcyjnej? Czy to to samo co rodzina alkoholowa? Jakie emocje i uczucia towarzyszą dzieciom wychowywanym w rodzinach dysfunkcyjnych? Czym jest zjawisko parentyfikacji? W artykule zawarliśmy odpowiedzi na powyższe pytania.

 

Czym jest rodzina dysfunkcyjna?

 

W rodzinie dysfunkcyjnej normalne funkcjonowanie dzieci jest utrudnione, a relacje między rodzicem a dzieckiem są nienaturalne lub napięte. Mianem rodziny dysfunkcyjnej określa się najczęściej rodziny alkoholowe, w których rodzice naużywają alkoholu oraz rodziny, w których dochodzi do przemocy i wykorzystywania dziecka.

 

Dzieci dorastające w rodzinach dysfunkcyjnych oraz w rodzinach alkoholowych mogą borykać się również z wieloma trudnościami w życiu dorosłym. Często mają problem z zaufaniem, obniżoną samooceną czy z założeniem własnej rodziny. Wpływają na to doświadczenia z przeszłości, które w psychologii określane są jako Syndrom Dorosłego Dziecka Alkoholika (DDA) lub Syndrom Dorosłego Dziecka z Rodziny Dysfunkcyjnej (DDD).

 

Cechy rodziny dysfunkcyjnej

 

Współczesne opinie ekspertów oraz badania wskazują, że problem rodziny dysfunkcyjnej dotyczy nie tylko rodzin alkoholowych. Choć teoretycznie każdy rodzić zdaje sobie sprawę z funkcji, które powinna spełniać zdrowa rodzina, to w rzeczywistości nie zawsze tak się dzieje. Miłość, wsparcie, bezpieczeństwo i edukacja są szczególnie ważne przez pierwsze lata życia dziecka. Jeżeli ich brakuje, wówczas mały człowiek będzie mieć problemy z wejściem w dorosłość. O rodzinie dysfunkcyjnej można mówić wtedy, gdy:

 

• rodzic nie zapewnia dziecku poczucia bezpieczeństwa, nie interesuje się jego losem,
• w rodzinie brakuje bezwarunkowej miłości i wsparcia,
• dziecko nie jest uczone, w jaki sposób radzić sobie z emocjami i problemami,
• stosuje się przemoc fizyczną, emocjonalną, seksualną,
• dzieci wstydzą się swojej rodziny i pochodzenia,
• w rodzinie brakuje szczerej komunikacji,
• dziecko przyjmuje określone role, np. bohatera rodziny, błazna, kozła ofiarnego, i zatraca swoją indywidualność na rzecz rodziców,
• w rodzinie dochodzi do ciągłych konfliktów i kłótni.

 

Czasami dysfunkcjonalność rodziny może być powiązana również z: pracoholizmem rodziców, ich niedojrzałością emocjonalną, problemami natury psychologicznej, nadmierną kontrolą dziecka, nadopiekuńczością względem dziecka, przewlekłą chorobą fizyczną rodzica.

 

Zjawisko parentyfikacji w rodzinie dysfunkcyjnej

 

Z pojęciem rodziny dysfunkcyjnej i rodziny alkoholowej powiązane jest tak zwane zjawisko parentyfikacji. Parentyfikacja to pomieszanie ról w rodzinie – to dziecko stara się przejąć obowiązki  rodzica. Młody człowiek zapomina o swoich indywidualnych potrzebach na rzecz organizowania życie rodzinnego, wspierania i opiekowania się rodzicami, rozwiązywania istniejących konfliktów.

Parentyfikacja jest szczególnie niebezpieczna dla rozwoju psychiki dziecka. Nie tylko zostaje ono bez opieki czy wsparcia, ale także musi odpowiadać za własnych rodziców. W dorosłym życiu skutkuje to wykształceniem krzywdzących sposobów funkcjonowania, które skutkować mogą poważnymi zaburzeniami, rozwojem depresji, skłonnością do zachowań autodestrukcyjnych.

 

Role dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych

 

Tak jak wspomnieliśmy, w rodzinach dysfunkcyjnych role dzieci zostają odwrócone. Przez to też najmłodsi pełnią określone role: bohatera rodziny, kozła ofiarnego, dziecka dopasowanego, dziecka rozjemcy, dziecka zagubionego, błazna.

 

Bohater rodziny

 

Bohater rodziny, najczęściej najstarsze dziecko, stara się przejąć obowiązki rodziców – staje się odpowiedzialny za całą rodzinę, często opiekuje się również rodzeństwem. Przez otoczenie odbierany jest jako dojrzały, odpowiedzialny, inteligenty. Jednak jest to nadal tylko dziecko, które żyje w ciągłym napięciu i może przejawiać nieufność do innych ludzi lub problemy z nawiązywaniem nowych znajomości.

 

Dziecko dopasowane

 

Dzieckiem dopasowanym najczęściej zostaje młodsze rodzeństwo, którym opiekuje się bohater rodziny. Dziecko dopasowane stara się odciąć od sytuacji panującej w domu, unika uczuć, emocji i próbuje się dostosować. Może borykać się z problemem braku własnej wartości oraz z obniżoną samooceną. Przez to też bywa pomijane przez rówieśników.

 

Dziecko rozjemca

 

Dziecko rozjemca próbuje przejąć odpowiedzialność za nastroje czy konflikty panujące w rodzinie. Stara się rozwiązywać problemy rodziców, pociesza rodzeństwo. Zapomina jednak o swoich potrzebach i w rzeczywistości jest samotne i zagubione.

 

Kozioł ofiarny

 

Kozioł ofiarny to dziecko, które na wszelkie sposoby stara się odreagować problemy rodzinne. Może więc sprawiać problemy wychowawcze w szkole, przejawiać zachowania destrukcyjne, agresywne, ryzykowne. Towarzyszy mu złość, gniew, niezrozumienie sytuacji i postawy rodziców.

 

Dziecko zagubione

 

Dziecko zagubione stara się nie sprawiać kłopotów, nie wyróżniać. Najczęściej żyje na uboczu, nie zawracając na siebie uwagi rodziców, rodzeństwa czy rówieśników. Jest nieśmiałe, stara się nie nawiązywać nowych relacji, w szkole może wykazywać trudności w pracy zespołowej.

 

Błazen

 

Rolę błazna odgrywa zazwyczaj najmłodsze dziecko w rodzinie. Poprzez żarty i pogodne usposobienie odwraca uwagę od problemów rodzinnych. Stara się rozładowywać napiętą atmosferę i rozbawiać najbliższych. W rzeczywistości brakuje mu poczucia bezpieczeństwa, za to najczęściej towarzyszy mu smutek, żal do rodziców oraz samotność.

 

 

Materiał sponsorowany